Ο δράκος του Σέιχ Σου ήταν ο ιδανικός αποδιοπομπαίος τράγος

Εκδοχή πρώτη: "Πάντως είμαι αθώος. Ίσως μια μέρα πιαστεί ο ένοχος και τότε…" ήταν τα τελευταία λόγια του τέσσερις φορές καταδικασθέντα σε θάνατο Αριστείδη Παγκρατίδη πριν οι σφαίρες τρυπήσουν το σώμα του. Εκδοχή δεύτερη: "Μανούλα μου γλυκιά, είμαι αθώος" είπε ο 28χρονος άντρας που έμεινε γνωστός στην ιστορία ως "Ο Δράκος του Σέιχ Σου" –αλλά κανείς, τελικά, δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι εκείνος ήταν ο ένοχος- λίγο πριν εκτελεστεί στο ομώνυμο δάσος. Οι αρχές της εποχής επέστρεψαν στον τόπο των εγκλημάτων στις 16 Φεβρουαρίου του 1968. Προσπάθησαν, ίσως, μέσα από τον συμβολισμό να ξορκίσουν το κακό.

Η ιστορία, όμως, του μανιακού δολοφόνου που συντάραξε την κοινωνία της μεταπολεμικής Θεσσαλονίκης ξεκινά στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Η Νύφη του Θερμαϊκού νοσούσε από τα εμφύλια πάθη που ακόμα μαίνονταν, την ηχηρή απουσία του εβραϊκού πληθυσμού που εξολοθρεύτηκε από τους Ναζί αλλά και την ανάδυση ενός ακροδεξιού παρακράτους που έκανε κουμάντο μέσα από τις σκιές. Ο "Δράκος του Σέιχ Σου" που τρομοκρατούσε και ταυτόχρονα σκανδάλιζε με την δράση του, ήταν το τελευταίο πράγμα που είχε ανάγκη η πόλη εκείνο τον καιρό. Κανείς δεν ήθελε να θυμάται πώς οι άνθρωποι καμιά φορά μεταμορφώνονται σε τέρατα.

Η πέτρα

Φεβρουάριος, 1958, Πανόραμα: Νεαρή γυναίκα δέχεται δολοφονική επίθεση με πέτρα από άγνωστο άντρα. Φεβρουάριος, 1959, Δάσος του Σέιχ Σου: Το κρυφό ραντεβού ενός νεαρού ζευγαριού παραλίγο να αποβεί μοιραίο, καθώς άγνωστος άντρας τους τραυμάτισε πολύ σοβαρά με μία πέτρα. Στην ιδία περιοχή το επόμενο διάστημα θα υπάρξουν κι άλλες παρόμοιες επιθέσεις. Μάρτιος, 1959, Μίκρα: Άγνωστος άντρας ληστεύει ζευγάρι, σκοτώνει τον άντρα (ίλαρχος Κωνσταντίνος Ραΐσης) και βιάζει τη γυναίκα (Ευδοκία Παληογιάννη). Απρίλιος, 1959, Δημοτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης: Άγνωστος άντρας σκοτώνει με πέτρα τη νεαρή νοσοκόμα, Μελπομένη Πατρικίου. Οι αρχές αλλά και οι εφημερίδες της εποχής, όχι άδικα, διακρίνουν ένα pattern (σ.σ: όπως το ακούμε να ονομάζεται στις τηλεοπτικές σειρές με serial killers) στις επιθέσεις. Όσο το τέρας παραμένει ασύλληπτο η πόλη δεν μπορεί να κοιμάται ήσυχη. Όσο ο μανιακός δολοφόνος είναι ελεύθερος η αστυνομία είναι υπόλογη.

Το κλίμα της εποχής

Η δεκαετία του ’60 δεν χαρακτηρίζεται τυχαία ως ταραγμένη δεκαετία. Οι πολιτικές συγκρούσεις της εποχής οδήγησαν σε αστάθεια, μία αστάθεια που μερικά χρόνια αργότερα εκμεταλλεύτηκε η Χούντα των Συνταγματαρχών. Στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης η παρακρατική ακροδεξιά οργάνωση "Καρφίτσα" έτριβες τους αγκώνες της με τον λούμπεν υπόκοσμο. Τον Μάιο του 1963, ο βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης δέχεται το μοιραίο χτύπημα μίας κατάστασης που ξέφυγε από κάθε έλεγχο. "Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο" ήταν η δήλωση του τότε πρωθυπουργού, Κωνσταντίνου Καραμανλή, που άφησε εποχή. Η αστυνομική διεύθυνση της Θεσσαλονίκης, όχι άδικα, βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα.

Η σύλληψη

Τα ξημερώματα της 7ης Δεκεμβρίου μπούκαρε, υπό την επήρεια ουσιών, σε ένα ορφανοτροφείο 

Ο Αριστείδης Παγκρατίδης, Αρίστος για τους φίλους, γεννήθηκε το 1940 και μεγάλωσε χωρίς πατέρα. Ο τελευταίος δολοφονήθηκε το 1945 από αντάρτες στα πλαίσια της εμφύλιας διαμάχης. Ήταν ο μικρότερος γιος μίας παραδουλεύτρας. Κακοποιήθηκε σεξουαλικά σε ηλικία μόλις δέκα ετών. Ήταν σχεδόν αγράμματος και ζούσε κάνοντας δουλειές του ποδαριού – από οικοδόμος μέχρι λούστρος, από χαμάλης μέχρι βοηθός Λούνα Παρκ. Ήταν λιποτάκτης από τον στρατό. Ήταν χασικλής κι έπινε πολύ. Ήταν ψυχολογικά τραυματισμένος και ασταθής. Πουλούσε το κορμί του για ένα κομμάτι ψωμί, όπως ο ίδιος παραδέχθηκε στην ομολογία του μπροστά στο δικαστήριο. Ήταν, σε απλά λόγια, ένα ρεμάλι. Ένας ιδανικός θύτης. Ένας αποδιοπομπαίος τράγος που κανείς δεν θα έκλαιγε για αυτόν.

Τα ξημερώματα της 7ης Δεκεμβρίου 1963 μπούκαρε, υπό την επήρεια αλκοόλ και ουσιών, σε ένα ορφανοτροφείο της Θεσσαλονίκης με σκοπό να ασελγήσει πάνω σε κάποιο κορίτσι – κάτι που δεν αρνήθηκε ποτέ. Κρατούσε μαζί του μία πέτρα. Παρότι δεν ολοκλήρωσε ποτέ την πράξη του, οι αρχές τον συνέλαβαν λίγο αργότερα για την απόπειρα. Όλες οι ενδείξεις ήταν εναντίον του. Η αστυνομία είχε βρει το τέρας που έψαχνε. Και η Θεσσαλονίκη μπορούσε να κοιμάται πια ήσυχη.

Η δίκη

Ο ψυχίατρος όμως που τον εξέτασε, ως άλλος Θεός, αποφάνθηκε πως ήταν σίγουρος ότι αυτός είναι ο ένοχος

Πολλά χρόνια αργότερα, η εξονυχιστική έρευνα του δημοσιογράφου Κώστα Τσαρούχα σχετικά με την "Υπόθεση Παγκρατίδη" κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, παρά τις όποιες ενδείξεις, ο Αρίστος δεν ήταν ένοχος. Ίσως ήταν ένοχος για το παρελθόν του αλλά όχι για τις πράξεις του "Δράκου του Σέιχ Σου". Οι αστυνομικές αρχές της εποχής όμως δεν είχαν καμία διάθεση να αφήσουν την πληγή του μανιακού δολοφόνου ανοικτή. Οι καταγραφές που υπάρχουν σχετικά με τις ανακρίσεις είναι φρικιαστικές: Καταπάτηση κάθε δικαιώματος, βασανιστήρια, πείνα, δίψα κι ένας κρατούμενος που στο τέλος ήταν διατεθειμένος να ομολογήσει οτιδήποτε για να ξεφύγει από το μαρτύριο. Ήταν μία εποχή που το μακρύ χέρι του νόμου ασελγούσε με ευκολία πάνω στους κρατούμενους - πολιτικούς και ποινικούς.

Αφού το 1964 καταδικάστηκε για απόπειρα ασέλγειας, το 1966 ήρθε η ώρα να πληρώσει για τα δεινά που είχε περάσει η κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Τα θύματα των επιθέσεων δεν τον αναγνώρισαν ποτέ. Οι αστυνομικοί που κατέθεσαν δήλωσαν πως δεν υπήρξε κανένας βασανισμός. Ο ψυχίατρος όμως που τον εξέτασε, ως άλλος Θεός, αποφάνθηκε ότι αυτός ήταν ο ένοχος. Κακοδικία, παρωδία δίκης ή απλά μία ιστορία που έχει περάσει στην σφαίρα του μύθου; Πολλές δεκαετίες μετά κανείς δεν μπορεί να πει με απόλυτη σιγουριά τι συνέβη. Το μόνο σίγουρο, όμως, είναι ότι ο Αριστείδης Παγκρατίδης καταδικάστηκε τέσσερις φορές σε θάνατο και εκτελέστηκε το 1968.

Η κληρονομιά

"Όσα λένε για τα εγκλήματα είναι ψέματα. Δεν σκότωσα κανέναν εγώ. Παραδέχομαι ότι πήγα στο ορφανοτροφείο του Μεγάλου Αλεξάνδρου για να βιάσω καμιά κοπέλα, αλλά γι' αυτό φταίει το κρασί και το χασίς. Αυτήν την πράξη την έκανα και το ομολογώ. Δεν σκότωσα όμως για να πάρω χρήματα. Από μικρό παιδί βασανίζομαι. Πουλούσα το σώμα μου για 10 δραχμές για να φάω. Πουλούσα το αίμα μου στον Ερυθρό σταυρό για να πάρω λίγα χρήματα, για να φάω. Δεν είμαι εγκληματίας. Αν ήθελα να γίνω εγκληματίας θα σκότωνα τον δολοφόνο του πατέρα μου που ζει σήμερα στο χωριό μας. Ομολογώ ότι έσφαλα. Έσφαλα πολύ. Και γι' αυτό θέλω να με δικάσετε. Μέσα στη φυλακή είδα πολλά και κατάλαβα πολλά. Τώρα άλλαξα και γι' αυτό θέλω να τιμωρηθώ" είχε δηλώσει το 1964 στα επίσημα πρακτικά της δίκης για ασέλγεια ο Αρίστος.

Τα λόγια αυτά και μόνο ίσως αρκούν για να περιγράψουν μία κατάφωρη αδικία που μάλλον θα λερώνει για πάντα την ελληνική κοινωνία. Δεν είναι τυχαίο ότι η υπόθεσή του είναι κάτι που ακόμη συζητιέται στη Θεσσαλονίκη κι όχι μόνο. Δεν είναι τυχαίο ότι ο συντοπίτης του Θωμάς Κοροβίνης καταπιάστηκε με την υπόθεσή του στο μυθιστόρημά του Ο γύρος του θανάτου (εκδ. Άγρα). Ότι έχουν γίνει δημοσιογραφικές έρευνες, έχουν γραφτεί βιβλία, έχουν γυριστεί τηλεοπτικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ.

---

Η "Υπόθεση Παγκρατίδη" αποτελεί μία πολύ καλή υπενθύμιση για το γεγονός ότι το δικαίωμα σε μία τίμια δίκη ανήκει σε κάθε άνθρωπο ανεξαιρέτως.

---

Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτήν την υπόθεση βασίζεται ο συγκλονιστικός θεατρικός Αρίστος που παίζεται από το 2018 στο Θέατρο του Νέου Κόσμου. Μία παράσταση που δεν σε αφήνει να κοιμηθείς ήσυχος το βράδυ. Οι εκλεκτικές μάλιστα συγγένειες της περίπτωσης του "Δράκου του Σέιχ Σου" είναι τόσο πολλές με εκείνες που περιγράφονται στο mini series του Netflix, When They See Us, που τρομάζουν αν το καλοσκεφτείς.

Η "Υπόθεση Παγκρατίδη" αποτελεί μία πολύ καλή υπενθύμιση για το γεγονός ότι το δικαίωμα σε μία τίμια δίκη ανήκει σε κάθε άνθρωπο ανεξαιρέτως - δεν παίζει ρόλο αν είναι εγκληματίας ή όχι, αν έχει βρώμικο ή καθαρό παρελθόν. Γιατί, τελικά, στη δικαιοσύνη δεν χωρούν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Δεν χωρούν διακρίσεις με βάση το φύλο, με βάση τους εθισμούς, με βάση το χρώμα ή την καταγωγή. Αλήθεια, αν ο Παγκρατίδης ήταν ο γόνος κάποιας πλούσιας οικογένειας με άσπιλο παρελθόν, πόσοι από εμάς πιστεύουμε ότι θα είχε την ίδια τύχη με αυτήν του Αρίστου που εκτελέστηκε σαν το σκυλί, ένα πρωινό του 1968, λίγους μήνες μετά την αναρρίχηση των Χουντικών στην εξουσία;

Κάποιοι ίσως πουν ότι ψάχνουμε αδικημένους μάρτυρες μέσα στα άχυρα της ιστορίας. Αν, όμως, ισχύει αυτό, τότε γιατί το κράτος εξάντλησε όλη του την αυστηρότητά απέναντι του; Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις πως οι αρχές της εποχής απλά χρειάζονταν έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Έναν φτωχοδιάβολο που θα τον έθαβαν άρον άρον χωρίς καν να ειδοποιήσουν την οικογένειά του. Ακριβώς, δηλαδή, όπως κι έγινε.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr