Ωδή στο κεντρικό χαφ, στην πραγματική δύναμη μίας ομάδας

Στην αυγή του ομορφότερου παιχνιδιού του πλανήτη, κατά την 4η δεκαετία του 19ου αιώνα, δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για να σκεφτείς: Οι Άγγλοι χαμήλωναν το κεφάλι, έτρεχαν, έκαναν σέντρες, σκόραραν, έκοβαν τον αντίπαλο με καθαρά ή όχι και τόσο καθαρά μαρκαρίσματα. Το passing game ήταν μάλλον κάτι περιττό έως άχρηστο γι’ αυτούς, ενώ η φινέτσα και η ποδοσφαιρική κομψότητα απουσίαζαν εντελώς κατά τις πρώτες δεκαετίες της εμφάνισης του σπορ με τη σύγχρονη μορφή του. Οι αντιλήψεις τους γύρω από το πώς πρέπει να παίζεται το άθλημα διαφοροποιήθηκαν έπειτα από το πρώτο επίσημο της Εθνικής Αγγλίας με την αντίστοιχη της Σκοτίας το 1872. Οι Σκοτσέζοι εξέπληξαν τους πάντες με το παιχνίδι τους, το οποίο χαρακτηριζόταν από συνεχείς και γρήγορες εναλλαγές της μπάλας. 

Τα όσα έφεραν οι Σκοτσέζοι στο γήπεδο υιοθετήθηκαν λίγο αργότερα από Αργεντινούς, Ουρουγουανούς και Βραζιλιάνους, μεταξύ άλλων. Το να γνωρίζεις πώς ακριβώς να αγγίξεις την μπάλα και πώς να τη δώσεις σωστά σε συμπαίκτη σου έγινε κάτι παραπάνω από βασικό για τους Λατινοαμερικανούς, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι που καθιέρωσαν τη θέση του κεντρικού μέσου –η θέση με τον αριθμό "5" σε μια ενδεκάδα–, αυτού που στις μέρες μας έχει εξελιχθεί σε αμυντικό χαφ, που ξέρει να κόβει αλλά γνωρίζει και να ράβει. Ο πρώτος πραγματικά σπουδαίος της θέσης ήταν ο Αργεντινός Carlos Martín Volante. Για το γεννημένο το 1905 στο Λανούς από Ιταλούς γονείς Volante, το διάσημο αργεντίνικο περιοδικό El Gráfico είχε γράψει: "Το στυλ του παιχνιδιού του και η τεχνική του αντικατοπτρίζουν πλήρως το χαρακτήρα του. Απλός, ακριβής, άμεσος σε ένα σπορ που χαρακτηριζόταν μέχρι τότε από μπόλικη αφέλεια".

Τον Αύγουστο του 1931 τον απέκτησε η Νάπολι και αρκετοί από τους οπαδούς τον υποδέχτηκαν με μεγάλη θέρμη. Ακολούθησε μια απογοητευτική σεζόν, με τον Volante να φεύγει αρχικά για τη Λιβόρνο και έπειτα για την Τορίνο. Υπό το φόβο να επιστρατευτεί στις ιταλικές ένοπλες δυνάμεις, αποφάσισε να παίξει μετέπειτα στη Γαλλία, ενώ έκλεισε την καριέρα του στη Βραζιλία και τη Φλαμένγκο. Η ποδοσφαιρική του ευφυΐα ήταν τέτοια, που ανάγκασε τους Βραζιλιάνους να χρησιμοποιούν το επώνυμό του για τη συγκεκριμένη θέση. Ο Volante έγινε ο μοναδικός παίκτης που έδωσε το όνομά του σε έναν ποδοσφαιρικό ρόλο.

Έκτοτε κάθε παίκτης που αγωνιζόταν ως "volante" θα έπρεπε να είναι εγκεφαλικός, να έχει ηγετικές ικανότητες, να γνωρίζει πώς να καθοδηγεί την ομάδα και να μην υποπίπτει σε φτηνά λάθη. Με την πάροδο του χρόνου κάθε ποδοσφαιριστής που έπαιζε στην καρδιά του κέντρου προτιμούσε τον αριθμό "5" αναλαμβάνοντας και το ρόλο του μαέστρου της ορχήστρας, άλλοτε με περισσότερες αμυντικές αρμοδιότητες και άλλοτε με πιο πολλές δημιουργικές πρωτοβουλίες, πάντοτε όμως έχοντας την υποχρέωση της άψογης λειτουργίας της μεσαίας γραμμής.

Η επανάσταση του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου από τους Ολλανδούς έδωσε μια εντελώς διαφορετική αντίληψη σχετικά με το πώς πρέπει να παίζονται οι κλασικές θέσεις μιας ενδεκάδας. Το ταλέντο του Johan Cruyff και η αντίληψη του Rinus Michels βοηθούσαν αρκετά σε αυτό. Αλλά και πάλι χρειαζόταν κάποιος που θα κρατούσε τις ισορροπίες στη μεσαία γραμμή, που δεν ήταν άλλος από τον Arie Haan.

Μετά την πορτοκαλί επανάσταση ο Arrigo Sacchi και η Μίλαν αναθεώρησαν το ίδιο το παιχνίδι, με βασική αντίληψη το "αμυνόμαστε προχωρώντας προς την επίθεση".

Ο Jorge Valdano έχει πει πως χάρη στον Sacchi η αμυντική λειτουργία μιας ομάδας απέκτησε ποδοσφαιρική ομορφιά. Ο κεντρικός/αμυντικός μέσος λειτουργούσε σαν διευθυντής ορχήστρας που κατηύθυνε ιδανικά τους υπόλοιπους. Στις καλύτερες εκτελέσεις το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Ο δυναμισμός και η ένταση συνυπήρχαν με τα τεχνικά χαρακτηριστικά. Οι παίκτες που τα είχαν –ή έχουν ακόμη– μπορούν να ξεχωρίσουν στις μεγαλύτερες ομάδες του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, από αυτό βοηθήθηκε το ίδιο το παιχνίδι, προσαρμοζόμενο σε όλο και πιο ρευστά τακτικά πλαίσια. Δε μιλάμε πλέον καθαρά για ρόλο μέσα στο γήπεδο, αλλά για λειτουργίες που πρέπει να εκτελεστούν. Η νέα έκδοση του Nο 5 μπορεί να εμφανίζεται ωστόσο σε διάφορες εκδοχές της μέσα στο γήπεδο. Η Ρεάλ Μαδρίτης έχει την τύχη να διαθέτει τον Βραζιλιάνο Casemiro, που βρίσκεται πιο κοντά σε αυτό που θα λέγαμε κλασικό αμυντικό χαφ. Έχει όμως και τον Toni Kroos, αλλά κυρίως τον Luka Modric. Οι δύο τελευταίοι αντιπροσωπεύουν την ιδανική προσαρμογή της χρησιμότητας της θέσης στο σύγχρονο ποδόσφαιρο.

O Luka Modric κέρδισε πέρυσι τη Χρύση Μπάλα.

Ο Γερμανός είναι ο άνθρωπος από τον οποίο ουσιαστικά ξεκινά το παιχνίδι της "Βασίλισσας". Ο Κροάτης, από την άλλη, είναι εκείνος που, χρησιμοποιώντας την ευφυΐα του, προχωρά την ομάδα στο επόμενο επίπεδο. Η περσινή Χρυσή Μπάλα που κέρδισε ο Modric επιβεβαιώνει την ανωτερότητα της ποδοσφαιρικής νοημοσύνης ακόμα και σε ένα υπερ-μυϊκό πλαίσιο όπως αυτό του σύγχρονου ποδοσφαίρου. Πέρα από την κλάση, χρειάζονται οι σωστές επιλογές και τοποθετήσεις, η υψηλή τεχνική και βέβαια η ματιά μέσα στο γήπεδο.

Ο τρόπος που παρατάσσεται η Ρεάλ Μαδρίτης και η στρατηγική θέση του Mondric.

Στο πιο τεχνικό από όλα τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα, το ισπανικό, υπάρχει ασφαλώς και ακόμη μία ομάδα που έχει αντιληφθεί τη σοβαρότητα του να έχεις έναν πραγματικά σπουδαίο παίκτη στη συγκεκριμένη θέση. Στην περίπτωση των Μπλαουγκράνα, ο άνθρωπος αυτός είναι ο Sergio Busquets.

Το 5άρι της Μπαρτσελόνα Sergio Busquets.

Οι περισσότεροι έχουν κατά καιρούς εκφράσει τις αμφιβολίες τους για το πόσο αξίζει να βρίσκεται στην ενδεκάδα της ομάδας. Ο Busquets όμως, πέρα από την καταπληκτική του προσήλωση στην τακτική, διαθέτει ακόμη ένα σπουδαίο προσόν: μπορεί να προβλέψει το παιχνίδι, σε σημείο που θυμίζει καταστάσεις από το Minority Report: Αποφεύγει τον αντίπαλο με ελάχιστες κινήσεις, ξέρει πού και πότε να δώσει βοήθεια στο αμυντικό σκέλος και πώς να ανακτήσει αμέσως την κατοχή της μπάλας.

Η θέση του Busquets στο στήσιμο της Μπαρτσελόνα.

Ο Ernesto Valverde διαπίστωσε ότι χρειάζεται και έναν επιπλέον μαέστρο στο κέντρο της ομάδας, κάποιον που θα μπορούσε να παίξει το ρόλο του Xavi, γι’ αυτό και εμπιστεύεται τον Arthur Melo. Σύντομα στη Βαρκελώνη θα βρίσκεται ακόμη ένας τέτοιος ποδοσφαιριστής, ο Ολλανδός Frenkie De Jong, που ήδη μοιάζει με τον παίκτη που θα εξελίξει τη θέση.

Αυτοί που μοιάζουν να έχουν μείνει λίγο πίσω είναι –σχεδόν με ειρωνικό τρόπο– οι Αργεντινοί. Η χώρα που μέχρι πρότινος είχε να επιδείξει τεράστιους ποδοσφαιριστές στο Nο 5, όπως οι (πιο αμυντικογενείς) Javier Mascherano και Esteban Cambiasso, ο (με περισσότερες δημιουργικές αρετές) Juan Sebastian Verón και κυρίως ο Fernando Redondo (που είχε τα πάντα), μαστίζεται από την έλλειψη ενός ικανότατου παίκτη στο συγκεκριμένο χώρο του γηπέδου. Καθόλου τυχαία ο νέος ομοσπονδιακός προπονητής Lionel Scaloni εμπιστεύτηκε αμέσως τον Leandro Paredes της Παρί Σεν Ζερμέν.

Στη Serie A, εν αντιθέσει με τη La Liga, το Nο 5 είναι σχεδόν άρρηκτα συνδεδεμένο με τον όρο του αμυντικού χαφ. Οι περισσότερες ομάδες χρησιμοποιούν απλά έναν κυματοθραύστη δίνοντας δημιουργικές αρμοδιότητες σε μια πληθώρα παικτών. Για παράδειγμα, η Ρόμα χτίζει το παιχνίδι της από τα πλάγια, κυρίως με τον (αριστερό μπακ) Aleksandar Kolarov αλλά και τους Nzonzi και Cristante όταν η μπάλα μεταφέρεται στον άξονα. Ο De Rossi χρησιμοποιούνταν περισσότερο ως τρίτος κεντρικός αμυντικός παρά ως volante. Το ίδιο συμβαίνει και με τη (θαυμάσια) φετινή Αταλάντα του Gian Piero Gasperini, που με τους Remo Freuler και Marten de Roon λάτρευε να μεταφέρει την μπάλα στα άκρα, προτού αυτή καταλήξει στον εξαιρετικά δημιουργικό Papu Gómez, ο οποίος είχε απόλυτη ελευθερία. Στη Λάτσιο του Simone Inzaghi ο Lucas Leiva απλά πρέπει να δώσει την μπάλα σε κάποιον εκ των Sergej Milinkovic-Savic και Luis Alberto. Το μοντέλο της Λάτσιο προσπάθησε ανεπιτυχώς να αντιγράψει και η Μίλαν.

Ο 29χρονος Miralem Pjanić.

Αξίζει να αναφερθεί πάντως ότι οι περισσότεροι ευρωπαϊκοί σύλλογοι, επιλέγουν την ασφαλέστερη λύση για εκείνον που ξεκινά το παιχνίδι από το Nο 5: Μεταφέρουν εκεί έναν επιτελικό μέσο και του δίνουν την μπαγκέτα. Όπως η Ίντερ με τον Κροάτη Marcelo Brozović αλλά κυρίως η Γιουβέντους με τον Miralem Pjanić, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, φορά και το συγκεκριμένο αριθμό στη φανέλα του.

Το στήσιμο της πρωταθλήτριας Γιουβέντους, όπου ο Pjanić παίζει τον ρόλο του οργανωτή από πίσω.

Ο Βόσνιος ποδοσφαιριστής ίσως να είναι και ο μοναδικός που θυμίζει τον τελευταίο πραγματικά σπουδαίο Ιταλό εκεί, τον Andrea Pirlo. Ο Pirlo έδειξε για σχεδόν 15 χρόνια σε Μίλαν, Γιουβέντους και Eθνική Ομάδα πώς πρέπει να είναι ένας κορυφαίος ποδοσφαιριστής που παίζει τη θέση, βάζοντας ωστόσο τη δική του σφραγίδα και στυλ.

Ο Andrea Pirlo, παγκόσμιος πρωταθλητής το 2006, υπήρξε ό,τι καλύτερο έχει βγάλει η Ιταλία σε αυτή τη θέση.

Ο Marco Verratti ίσως και να μπορεί να δείξει, έχει μαχητικότητα, αλλά υπολείπεται σε πολλά στοιχεία του Pirlo.

Ο τρόπος που παρατάχθηκε η Μίλαν το 2007, όταν κέρδισε το Champions League υπό τις οδηγίες του Carlo Ancelotti. 

O Ιταλός ομοσπονδιακός προπονητής Roberto Mancini αντιλαμβάνεται ακριβώς τι γίνεται και γι’ αυτό επέλεξε μια ξενόφερτη λύση: τον Jorginho της Τσέλσι, που διαθέτει σπάνια στοιχεία. Ειδικά ο εγκεφαλικός τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται το παιχνίδι τον καθιστά απαραίτητο. Εκείνος όμως που μοιάζει να βρίσκεται πιο κοντά από κάθε άλλον στον Andrea Pirlo είναι ο γεννημένος το Μάιο του 2000 Sandro Tonali της Μπρέσια. Όπως και ο De Jong, έτσι και ο 19χρονος Ιταλός είναι πολυλειτουργικός, παίζει με το κεφάλι ψηλά, έχει άριστες τεχνικές ικανότητες, ξέρει πώς να ανοίγει χώρους για τους συμπαίκτες του, αλλά, κυρίως, μπορεί να λειτουργήσει άψογα ακόμη και υπό συνθήκες ασφυκτικής πίεσης κάνοντας τις σωστές επιλογές.

Οι ομάδες που επενδύουν στη θέση "5" έχουν επιδοθεί σε ένα ασυνήθιστο κυνήγι θησαυρού αναζητώντας τους key players που θα ανεβάσουν το επίπεδο του παιχνιδιού τους. Άλλωστε, όπως είχε πει και ο Johan Cruyff, η αξία μιας ομάδας φαίνεται από το πώς μεταφέρει την μπάλα από το δικό της μισό στην επίθεση. Και εκεί είναι που φαίνεται η πραγματικά αξία του volante.

Γιατί δε φυτρώνουν volante στα ελληνικά γκαζόν;

Η θέση "5" είναι διαχρονικά μια πονεμένη για το ελληνικό ποδόσφαιρο ιστορία κυρίως λόγω της εμμονής των προπονητών να χρησιμοποιούν εκεί όχι ένα μέσο ο οποίος θα μπορούσε να φτιάξει σωστά το παιχνίδι, αλλά κάποιον με αμυντικές αρετές, συνήθως αρκετά σκληροτράχηλο, που αναλάμβανε το μαρκάρισμα του δεκαριού της αντίπαλης ομάδας. Κάτι σαν τον Γιώτη Τσαλουχίδη δηλαδή στο Μουντιάλ του 1994, που κυνηγούσε παντού τον Diego Maradona.

Η τακτική ανεπάρκεια των Ελλήνων προπονητών ωστόσο δε σημαίνει ότι κατά καιρούς δεν έχουν εμφανιστεί σπουδαίοι αμυντικοί μέσοι στη χώρα μας, που μπορούσαν να κάνουν πολύ περισσότερα πράγματα από το να μαρκάρουν αποτελεσματικά. Δύο από τις περιπτώσεις του μακρινού παρελθόντος είναι οι Κώστας Πολυχρονίου και Φραγκίσκος Σούρπης (ο δεύτερος ξεκίνησε την καριέρα του ως επιτελικός μέσος και αργότερα ξεχώρισε στο κέντρο της άμυνας).

Στο πιο πρόσφατο παρελθόν συναντάμε μια αρκετά αξιόλογη φουρνιά παικτών από τις αρχές των ’90s μέχρι την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Οι Ηλίας Πουρσανίδης, Άγγελος Μπασινάς, Θοδωρής Ζαγοράκης, Κώστας Κατσουράνης, Ιεροκλής Στολτίδης, Άκης Ζήκος είναι μόνο κάποιοι από τους κορυφαίους. Η θέση του volante ίσως να ταίριαζε περισσότερο βέβαια στους Μπασινά και Στολτίδη. Πιο κοντά σε αυτή βρίσκονται ξένοι παίκτες που αγωνίστηκαν στη χώρα μας, όπως οι Refik Sabanadzovic και Yaya Touré, που ήταν οι καλύτεροι εκεί.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr