Κι αν η woke culture δολοφόνησε εν ψυχρώ την κωμωδία;

Αν κάθε φορά που οι δημοσιογράφοι ρωτούσαμε τους stand up κωμικούς για την πολιτική ορθότητα και τη woke culture έμπαινε ένα ευρώ στην τσέπη τους, τώρα θα διάβαζαν το Esquire αραχτοί και λάιτ από κάποιο εξωτικό νησί ως δισεκατομυριούχοι. Τόσο συχνά καλούνται να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις που αφορούν είτε τη φερόμενη ως "δολοφονία" της κωμωδίας από τη νέα –πολιτικά ορθή– τάξη πραγμάτων είτε τον προσδιορισμό του τι περικλείει η "ομπρέλα" του σύγχρονου χιούμορ και τι όχι. Μία αντίστοιχη, άλλωστε, έθεσα προσωπικά και στον Διονύση Ατζαράκη, τη συνέντευξη του οποίου βρίσκεις στο καλοκαιρινό μας τεύχος, αλλά και εδώ.

Για τους λάτρεις των ορισμών, παρότι το "woke" είναι ένα αγγλικό επίθετο που σημαίνει "επαγρύπνηση εναντίον φυλετικών προκαταλήψεων και διακρίσεων" –δηλαδή σημαίνει κάτι καλό– σύμφωνα με τη Wikipedia, ο όρος φέρεται πλέον να έχει αρνητική χροιά με το επιχείρημα ότι οι πρακτικές γύρω του καταλήγουν παραβιαστικές ως προς την ελευθερία του λόγου, προωθώντας συστηματικά νεοφιλελεύθερες πολιτικές φίλα προσκείμενες σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες (όπως ΛΟΑΤΚΙ+, φεμινίστριες, ακτιβιστές πάσης φύσεως κ.λπ.).

Δεν πρέπει να ξαφνιαζόμαστε που οι μη μυημένοι στον μετα-πανδημικό κόσμο του 2020 υποστηρίζουν σθεναρά ότι η λεγόμενη "woke" κουλτούρα προορίζεται να είναι η κηδεία του αυθόρμητου γέλιου, αποστειρώνοντας τον κόσμο της τέχνης και καταπνίγοντας τη δημόσια συζήτηση.

Τα νέα φαινόμενα ανέκαθεν πυροδοτούσαν δίπολα υπέρ και κατά τους, συνεπώς είναι απόλυτα αναμενόμενο οι μεν να αισθάνονται ότι απειλείται η κεκτημένη τους κοινωνική και συχνά επαγγελματική θέση λόγω πεποιθήσεων και βιογραφικού, οι δε συχνά να υπεραναλύουν καταστάσεις που ενδεχομένως να μην κρύβουν εσκεμμένες προσβολές και δόλο, με αποτέλεσμα να ενισχύονται οι μεν.

Στους πρώτους παρεμπιμπτόντως –αν και αρκετά προστατευμένος καθότι βετεράνος και πολυεκατομμυριούχος– συγκαταλέγεται και ο 70χρονος πια Jerry Seinfeld, o οποίος πρόσφατα στα podcasts του New Yorker και του Bari Weiss δήλωσε ότι "ο κόσμος χρειάζεται την κωμωδία και δεν τη βρίσκει" και ότι του λείπει "η κυρίαρχη αρρενωπότητα των JFK, Mohammed Ali, Sean Connery και Howard Cosell", αντίστοιχα.

Ο Ricky Gervais, από την άλλη, "αψηφά το woke κατεστημένο" στην πράξη στοχεύοντας σε καταπιεσμένες ομάδες, όπως η κοινότητα των τρανσέξουαλ με αμφιλεγόμενα "αστεία" και στη συνέχεια αναρωτιέται γιατί στοχοποιείται με μίσος στο διαδίκτυο. Το μίσος αυτό οφείλεται προφανώς στη woke κουλτούρα, αλλά, στην πραγματικότητα, ο ορισμός χρησιμοποιείται ως βολικό εργαλείο για να θυματοποιηθεί ο ίδιος και οι κωμικοί εκείνοι που δεν συμβαδίζουν με την εποχή, παράγοντας υλικό που δεν είναι τόσο αστείο όσο τους λέει ο εγωισμός τους.

Προφανώς και έχει μεταβληθεί ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούν οι επιχειρήσεις, οι οργανισμοί και η κοινωνία γενικότερα, όμως αυτή η μετάβαση δεν θα πρέπει να αποτελεί δικαιολογία για εκείνους, αλλά πρόκληση για να βελτιωθούν προς την εν λόγω κατεύθυνση. Από την άλλη, πόσο ευχάριστη μπορεί να είναι η περισσότερη προσπάθεια όταν μέχρι πρότινος δεν κρινόταν απαραίτητη;

Allyson Riggs- Netflix

Taylor Tomlinson

Η ερώτηση είναι μάλλον εξοργιστική για τον Todd Phillips που έκανε στροφή από το Hangover στους υπερήρωες: "Πήγαινε να προσπαθήσεις να είσαι αστείος στις μέρες μας με αυτή την κουλτούρα του woke", δήλωσε στο Vanity Fair το 2019. "Γράφτηκαν άρθρα για το γιατί οι κωμωδίες δεν λειτουργούν πια. Θα σου πω γιατί, επειδή όλοι αυτοί οι αστείοι τύποι λένε: 'Άσε αυτή τη μ@λ@κί@ γιατί δεν θέλω να σε προσβάλλω'. Είναι δύσκολο να διαφωνήσεις με 30 εκατομμύρια ανθρώπους στο Twitter". Υποθέτουμε πως οι δημιουργοί των American Pie και Ugly Betty –μεταξύ άλλων– στα οποία τα σεξιστικά και ρατσιστικά αστεία ήταν άπειρα, συμφωνούν και επαυξάνουν.

Μην πάτε μακριά όμως· και στην ελληνική τηλεόραση όταν προβάλλονται ταινίες από τα μακρινά ’70s, όπως το "Τον αράπη κι αν τον πλένεις το σαπούνι σου χαλάς", με τον Κώστα Βουτσά να μεταμφιέζεται σε μαύρο –το σημερινό blackface– υπηρέτη, αισθανόμαστε άβολα εξαιτίας του περιεχομένου τους, ακόμα και του τίτλου τους.

Ανέκαθεν, η κωμωδία υπήρξε ένας διαρκώς μεταβαλλόμενος, ζωντανός οργανισμός που ανατροφοδοτείται από την εποχή στην οποία καλείται να επιβιώσει. Ο κόσμος σήμερα αναζητά και βρίσκει το γέλιο και σε συνδρομητικές πλατφόρμες τύπου Netflix, το YouTube, καθώς και στα social media όπως το TikTok, δείχνοντας να έχει ξεπεράσει σε μεγάλο βαθμό το συγκεκριμένο καλούπι του κλασικού 30λεπτου επεισοδίου μίας σειράς. Δεν γελάμε με τα ίδια πράγματα, ούτε με τον ίδιο τρόπο ή συχνότητα.

Οπότε, ναι, το wokeness κατέστρεψε την κωμωδία ως είχε στο παρελθόν, σκίζοντας το ανέμπνευστο προϋπάρχον "εγχειρίδιο" που έβριθε βωμολοχιών και προσβλητικών χαρακτηρισμών πάσης φύσεως και αναδεικνύοντας νέα, πανέξυπνα πρόσωπα όπως η Taylor Tomlinson, αλλά και ο δικός μας Λάμπρος Φισφής, που στις εργοστασιακές τους ρυθμίσεις υπάρχει η επιτακτική εκείνη να βουτήξουν τη γλώσσα τους στο μυαλό τους προτού εκστομίσουν το πρώτο (αμφιλεγόμενο στην καλύτερη) πράγμα που θα τους κατέβει.

Η λειτουργία ενός μηχανισμού αυτολογοκρισίας είναι πραγματικά χρήσιμη, κι ας πρέπει –ακόμα και στην προσωπική μας ζωή– να ξεβολευτούμε για να είμαστε περισσότερο ευρηματικοί παρά χοντροκομμένοι. Όσο η ζυγαριά ζορίζεται να σταθεροποιηθεί και αναλωνόμαστε στον κλασικό διχαστικό οπαδισμό του δίπολου υπέρ και κατά της woke κουλτούρας, θα συνεχίσουμε να αρμενίζουμε εκ πεποιθήσεως στραβά στον στραβά διαμορφωμένο γυαλό.

Η λύση συνεπώς, κλασικά, βρίσκεται στο πάντα επίκαιρο "μέτρον άριστον" και ας μείνουμε σε κάτι πάρα πολύ απλό: δεν μπορούμε να γελάμε εις βάρος κανενός, παρά μόνο του εαυτού μας αν μας ευχαριστεί. Όσο πιο γρήγορα το αποδεχθούμε, τόσο πιο γρήγορα θα ισορροπήσουμε. Είναι ζήτημα προσαρμοστικότητας, αντανακλαστικών, προθέσεων και –κυρίως– ενσυναίσθησης.

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr