Η δίκαιη οργή του Malcolm X

"Αν ο λευκός θέλει να γυρίσουμε και το άλλο μάγουλο, τότε ο λευκός θα πρέπει να μάθει και εκείνος να γυρνά το δικό του μάγουλο" ακούμε τον Malcolm X να βροντοφωνάζει στο μικρόφωνο, σε μία σκηνή από το νέο ντοκιμαντέρ του Netflix που τιτλοφορείται "Who Killed Malcolm X?". Ο θρυλικός Αφροαμερικανός ακτιβιστής δεν ήταν Martin Luther King. Tα δικά του διδάγματα ήταν πολύ μακριά από τις χριστιανικές και πασιφιστικές αρχές του τελευταίου, αφού η οργή και βίαιη αντίδραση ενάντια στη φυλετική καταπίεση αποτελούσαν βασικό τους συστατικό. Το δραματικό, όμως, συμπέρασμα της ιστορίας είναι ότι και οι δυο τους κατέληξαν νεκροί. Δολοφονημένοι στον βωμό της ανελευθερίας του λόγου.

Είναι φανερό ότι διαχρονικά όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι (κατά τα φαινόμενα τουλάχιστον), απλά κάποιοι άνθρωποι είναι πιο ίσιοι από κάποιους άλλους, όπως σοφά θα έλεγε ο George Orwell. Σήμερα, 98 χρόνια από τη γέννησή του (στις 19 Μαΐου 1925) και 57 μετά τη στυγερή δολοφονία του Malcolm X -στις 21 Φεβρουαρίου 1965 στη Νέα Υόρκη, μόλις στα 39 του - η τελευταία παραμένει, επί της ουσίας, ανεξιχνίαστη. Κανείς ποτέ δεν πείστηκε ότι οι πραγματικοί ένοχοι βρέθηκαν και τιμωρήθηκαν. Οι αμερικανικές αρχές δε θέλησαν να σκαλίσουν το ζήτημα ποτέ πολύ. Ακόμα και δεκαετίες μετά τη δολοφονία του, δεν ήθελαν να τον επαναφέρουν στο προσκήνιο. Ο λόγος του, ακόμη και σήμερα, τόσο καιρό μετά, ενοχλεί.

Ένας οργισμένος επαναστάτης

Όταν αποφυλακίστηκε ήταν έτοιμος να αναλάβει τον νέο του ρόλο: Έγινε προφήτης για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών

Γεννημένος στις 19 Μαΐου του 1925, ήταν το τέταρτο από τα εφτά παιδιά ενός ζευγαριού πολιτικοποιημένων Αφροαμερικανών. Ο κατά κόσμον Malcolm Little γνώρισε τη φυλετική βία από πολύ νεαρή ηλικία: Ξεσπιτώθηκε εξαιτίας απειλών από την Κου Κλουξ Κλαν, είδε μέλη της οικογένειάς του να χάνουν τη ζωή τους από ρατσιστικές επιθέσεις και κανείς να μην κάνει τίποτα για αυτό, ο ίδιος πίστευε ότι ακροδεξιές ομάδες έκαψαν το σπίτι της οικογένειά του και, τέλος, ποτέ δεν πίστεψε ότι το τροχαίο ατύχημα που κόστισε στον πατέρα του τη ζωή του ήταν τυχαίο.

Στα 21 του χρόνια βρέθηκε κλεισμένος στη φυλακή, καταδικασμένος για κλοπές σπιτιών. Ενδιαφέρον, όμως, προκαλεί το γεγονός ότι κατεύθυνε την παραβατική του συμπεριφορά ενάντια μόνο στις περιουσίες πλούσιων λευκών. Για τον Malcolm Little η φυλακή υπήρξε ο τόπος που αναγεννήθηκε. Εκεί ξεκίνησε να διαβάζει μανιωδώς, αντιλήφθηκε ότι οι λέξεις είναι πιο δυνατές από τα σπαθιά,  ήρθε σε επαφή με την οργάνωση Nation of Islam, έγινε μουσουλμάνος, άλλαξε το όνομά του και όταν πια αποφυλακίστηκε ήταν έτοιμος να αναλάβει τον νέο του ρόλο: Έγινε ένας οργισμένος προφήτης για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών.

Ο πύρινος λόγος του εμπνέει μέχρι σήμερα μεγάλο κομμάτι των καταπιεσμένων κοινοτήτων. Μάλιστα, οι ορμητικοί στίχοι του hip hop, ιδιαίτερα από πολιτικοποιημένες μπάντες όπως οι Public Enemy, δείχνουν να πατούν γερά πάνω στα δικά του διδάγματα. Σίγουρα, αν κάποιος εξετάσει μεμονωμένα αρκετά από τα όσα κήρυττε ("Ο λευκός είναι ο διάολος") θα μπορούσε να τον κατηγορήσει για αντίστροφο ρατσισμό. Η κριτική αυτή, όμως, θα γινόταν εκτός τόπου και χρόνου. Δε θα ήταν συγχρονισμένη με την πραγματικότητα. Στα 60s η καθημερινότητα ενός Αφροαμερικανού έμοιαζε με κόλαση: Ρατσισμός, αδικία, ανελευθερία, φτώχεια, ακόμα και θανάσιμος κίνδυνος στα χέρια των αρχών. Όχι, ότι σήμερα όλα αυτά έχουν εξαλειφθεί εντελώς, απλά ίσως έχουν γίνει κάποια σημαντικά βήματα.

Στο πρόσωπο του Malcom X, ο σεβασμιότατος Elijah Muhammad (ηγέτης του κινήματος Nation of Islam), βρήκε έναν ικανότατο κήρυκα, με επιβλητική εμφάνιση, ο οποίος κυριολεκτικά μπορούσε να μαγεύει τα πλήθη. Η πορεία τους υπήρξε παράλληλη και κοινή μέχρι τη στιγμή που εκείνος ανεξαρτητοποιήθηκε και τράβηξε τον δικό του δρόμο. Θεώρησε πως ο μέντοράς του είχε γίνει ένας δικτάτορας, ότι το Nation of Islam δεν μπορούσε να ακολουθήσει τις σύγχρονες εξελίξεις, ότι τελικά εμπόδιζε αντί να βοηθά τον αγώνα για ελευθεριά των αφροαμερικανικών πληθυσμών. Αυτό συνέβη τον Μάρτιο του 1964. 

---

Tο νέο docuseries του Netflix προσπαθεί να ρίξει φως σε ένα ομιχλώδες και σκοτεινό τοπίο όπου η αδιαφορία και η γραφειοκρατία σε συνδυασμό με τις σκοπιμότητες έκρυψαν την αλήθεια.

---

Στις 21 Φεβρουαρίου του 1965 θα έπεφτε νεκρός, τρυπημένος από 21 σφαίρες. Όλες οι ενδείξεις έδειχναν προς το Nation of Islam. Την ίδια, όμως, στιγμή θα πρέπει να σκεφτούμε το πόσο ριζοσπάστης και επικίνδυνος ήταν για τα μάτια της λευκής Αμερικής: Δεν είχε διστάζει σε έναν διάσημο λόγο του (The Ballot of the Bullet) να τονίσει τη σημασία της ψήφου, προειδοποιώντας όμως πως αν οι αμερικανικές αρχές συνέχιζαν να καταπιέζουν τους Αφροαμερικανούς, ότι τότε οι τελευταίοι μπορεί κάποια στιγμή να χρειαζόταν να πάρουν τα όπλα.

Το docuseries

Το docuseries μας υπενθυμίζει το πόσο σημαντική είναι η ερευνητική δημοσιογραφία

Το όνομά του είναι Abdur-Rahman Muhammad, είναι ιστορικός στο επάγγελμα ενώ κάνει και ξεναγήσεις στην πόλη της Ουάσινγκτον. Εκείνο, όμως, που του δίνει ξεχωριστό ρόλο είναι η δολοφονία του Malcolm X: Δεν είναι ντετέκτιβ, δεν είναι αστυνομικός, δεν είναι ρεπόρτερ, είναι όμως ο άνθρωπος που γνωρίζει καλύτερα από κάθε άλλον τι μπορεί να συνέβη εκείνη τη μοιραία μέρα. Ο Muhammad αναζητεί την αλήθεια εδώ και πάρα πολλά χρόνια, έχοντας μαζέψει τόνους από υλικό, έχοντας ψάχνει σε ό,τι πιθανό και απίθανο φάκελο μπόρεσε. Η προσωπική του σταυροφορία τον μετέτρεψε σε αυθεντία επί του ζητήματος.

Tο docuseries του Netflix τον ακολουθεί, μέσα από έξι επεισόδια, καθώς ο τελευταίος προσπαθεί να ρίξει φως σε ένα ομιχλώδες και σκοτεινό τοπίο όπου η αδιαφορία και η γραφειοκρατία σε συνδυασμό με τις σκοπιμότητες έκρυψαν την αλήθεια. Το ντοκιμαντέρ δεν είναι κάτι πρωτότυπο ή ακόμη και ιδιαίτερο από πλευράς κινηματογράφησης. Εκείνο, όμως, που κατάφερε είναι πολύ πιο σημαντικό και μας υπενθυμίζει το πόσο σημαντική είναι η ερευνητική δημοσιογραφία: 56 χρόνια μετά τη δολοφονία του Malcolm X, η Εισαγγελία του Μανχάταν αποφάσισε να ανοίξει ξανά την υπόθεση. Ναι, ο λόγος για να το κάνει υπήρξε το docuseries του Netflix.

---

Φωτογραφίες © Getty Images

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr