Ο κόσμος μετά τη σεξουαλική επανάσταση

Έχετε προσέξει κι εσείς το ότι οι πρωταγωνιστές, κυρίως στα παλιά, κλασικά φιλμ του κινηματογράφου, φλερτάρουν με έναν παράξενο τρόπο; Αρκεί το να ανταλλάξουν ένα βλέμμα γεμάτο μαγνητισμό. Μετά, συχνά χωρίς να πουν λέξη μεταξύ τους, φιλιούνται. Και μετά κάνουν σεξ. Μάλιστα. Για να έχουμε καλό ερώτημα, όμως, μιας και βρισκόμαστε στην εποχή του #MeToo, πώς ακριβώς δηλώνεται η μεταξύ τους συναίνεση με ρητό τρόπο; Μήπως άλλαξε η ίδια η σεξουαλική επανάσταση;

Δύσκολη η απάντηση. Συγκεκριμένες σκηνές σε ταινίες όπως το Όσα παίρνει ο άνεμος, που οι άντρες αποσπούν με βία τα φιλιά, απεικονίζουν σκηνές ερωτικού πάθους ή, με σημερινούς όρους, σεξουαλικής κακοποίησης ή και βιασμού.

Βιασμός και συναίνεση

Ας μεταφερθούμε, όμως, στο παρόν. Πρόσφατα στη Σουηδία πέρασε από το Κοινοβούλιο ένας νέος νόμος σύμφωνα με τον οποίο βιασμός δεν υφίσταται μόνο όταν κάποιος λέει "όχι", αλλά και όταν δεν δίνει κάποιο είδος σαφούς συναίνεσης, είτε λεκτικής είτε σωματικής. Και αυτό είναι πρόοδος.

iStock

Η είδηση, όμως, που έκανε πριν από λίγο καιρό τον γύρο του διαδικτύου και αφορούσε ένα app που επιβεβαιώνει τη συναίνεση, αντιμετωπίστηκε έως και με σκωπτική διάθεση, καθώς είναι κάπως άβολο το να αφήνουμε τη ρύθμιση της σεξουαλικής μας ζωής στη γραφειοκρατία.

Μία ελευθερία που είμαστε ανίκανοι να διαχειριστούμε;

Τελείως σχηματικά, στα παλιά τα χρόνια, το σεξ εκτός γάμου -ή και εντός αν συνέβαινε πολύ συχνά- αντιμετωπιζόταν ως αμαρτία, ακόμα και ως έγκλημα, ενώ πρακτικές όπως το ομαδικό σεξ, το σεξ ανάμεσα σε ανθρώπους του ίδιου φύλου ή ο σαδομαζοχισμός θεωρούνταν ανομολόγητες. 

Μέχρι που ήρθε το 1968 και ο κόσμος γύρισε ανάποδα. Πλέον, μπορούσαμε να μιλάμε για το σεξ, να δείχνουμε ότι κάνουμε σεξ και όντως να κάνουμε σεξ, σε κάθε πιθανό και απίθανο συνδυασμό, με την ή τον οποιονδήποτε και σε οποιοδήποτε πλαίσιο. Χωρίς, φυσικά, η ελευθεριότητα να φέρει την ευτυχία.

Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν άρδην τη δεκαετία του #MeToo, λες και διαπιστώσαμε ξαφνικά τη "σκοτεινή πλευρά" της σεξουαλικής επανάστασης. Κι έτσι, ήρθαμε αντιμέτωποι με τις μεγεθυμένες κοινωνικές αναπαραστάσεις μίας κατάστασης που ήδη γνωρίζαμε: ότι το σεξ δεν είναι ακίνδυνο. Μπορεί να προκαλέσει πόνο, τραύμα, ντροπή. Και το πρόταγμα της ελευθεριότητας στο σεξ μπορεί απλώς να μασκαρεύει τις σχέσεις εξουσίας.

Για παράδειγμα, η πορνογραφία, εκτός από απόλαυση, μπορεί να αποτελεί και μέσο διαιώνισης έμφυλων σχέσεων εξουσίας. Μάλιστα, στο πλαίσιο του #MeToo, η Visa και η Mastercard διέκοψαν τον Δεκέμβριο που μας πέρασε όλες τους τις εμπορικές σχέσεις με το PornHub, έπειτα από τη διαπίστωση ότι, ανάμεσα στα εκατομμύρια βίντεο που φιλοξενεί, υπάρχουν και κάποια που απεικονίζουν πραγματική ή δυνητική βία.

Εκσυγχρονισμός και αντιστάσεις

Αυτή η νέα εποχή που έχει ανατείλει φέρνει μαζί της πολιτισμικές αλλαγές, οι οποίες είναι την ίδια στιγμή ηθικές, γλωσσολογικές και νομοθετικές. Δεν συμβαίνουν, όμως, παντού με τον ίδιο τρόπο, αλλά ούτε και ταυτόχρονα σε μία κοινωνία.

Για παράδειγμα, αρκεί να αναλογιστούμε το πόσο άργησε να έρθει στην Ελλάδα το #ΜeΤoo, αλλά και το ότι δεν είναι κατανοητό με τον ίδιο τρόπο από το σύνολο του πληθυσμού, με σκληρές δημόσιες διαμάχες, αλλά και παρεξηγήσεις.

Οι χώρες της νότιας Ευρώπης, γενικά, μοιάζουν να έχουν μείνει πίσω σε σχέση με αυτές του βορρά, καθώς πολλοί άντρες δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις αξιώσεις των γυναικών.

iStock

Και προκαλεί πράγματι έκπληξη το ότι σε έναν κόσμο που επί πάνω από μία δεκαετία υποφέρει από κρίσεις που έχουν να κάνουν με την οικονομία, την οικολογία και, εσχάτως, την υγεία, είναι τα ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την έμφυλή μας ύπαρξη και το σεξ αυτά που ορίζουν την ταυτότητά μας και διχάζουν την κοινή γνώμη σε τέτοιο βαθμό που ίσως να σταθούν κρίσιμης σημασίας και για το αποτέλεσμα των εκλογών ή τη σύνθεση μίας κυβέρνησης.

Υπάρχει σωστό και λάθος κόρτε;

Αν θελήσουμε να βάλουμε το μαχαίρι στο κόκαλο και πάμε στην ανάλυση των πολυπολιτισμικών κοινωνιών, θα δούμε ότι υπάρχουν διαφορετικές "κουλτούρες της συναίνεσης".

Χαρακτηριστικό -και αμφιλεγόμενο- είναι το παράδειγμα του Υπουργείου Υγείας της Γερμανίας, που το 2016 δημιούργησε το site Zanzu.de για να "εκπαιδεύσει" τους μετανάστες σχετικά με τη σεξουαλική συμπεριφορά που είναι αποδεκτή στην Ευρώπη, καταλογογραφώντας όχι μόνο τις αρχές της ισότητας και της συναίνεσης, αλλά και μία σειρά από απαγορεύσεις, σχετικές με τα εγκλήματα τιμής, τον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων κλπ.

Το μόνο πράγμα που έλειπε από αυτή τη λίστα ήταν η ξεκάθαρη επεξήγηση του με ποιον τρόπο μπορεί ένας μετανάστης να φλερτάρει μία Γερμανίδα. Λες και οι κανόνες του κόρτε παραμένουν στην ασφάλεια άρρητων κωδικών συμπεριφοράς, που μεταφέρονται μέσω της τάξης και των φυλετικών προνομίων.

Την ίδια στιγμή με αυτές τις απαγορεύσεις, στις ταινίες της χρυσής εποχής του παγκόσμιου κινηματογράφου που συνεχίζουν να προβάλλονται σήμερα, οι άντρες παρουσιάζονται ως βίαοι, ενώ στα βιντεοκλίπ των star της hip hop σκηνής οι κάθε λογής ράπερ-τράπερ κάνουν ακριβώς αυτά που δεν πρέπει να κάνει κάποιος στην πραγματική ζωή, λες και τα πάντα επιτρέπονται για όλους, εκτός από τους μετανάστες.

Άρα, τι; Μάλλον υπάρχουμε σε αυτόν τον κόσμο φορτωμένοι με κοινωνικές επιταγές οι οποίες είναι αλληλοαναιρούμενες: πρέπει να είμαστε sexy και την ίδια στιγμή αγνοί, γλυκείς και επιθετικοί, μεθυσμένοι και νηφάλιοι.

Μισό αιώνα και παραπάνω μετά τον Μάη του 1968, η κοινωνία μας προσπαθεί ακόμη να χτίσει, μέσα από δοκιμές και λάθη, μία σεξουαλική ηθική που να σέβεται το δίκαιο όλων. 

Προς το παρόν, αυτή η ηθική είναι ανομοιογενής, παρουσιάζει διακυμάνσεις, μοιάζει αλλοπρόσαλλη και με εσωτερικές αντιφάσεις, τουλάχιστον ανάμεσα στο τι περιγράφουν τα νομικά της κείμενα και το τι προτείνει μέσω των καλλιτεχνικών προϊόντων της μαζικής κουλτούρας της.

Ίσως, καταλήγει ο Ventura, θα έπρεπε να είχαμε διαβάσει πιο προσεκτικά τα γραπτά του Μαρκησίου ντε Σαντ, για να κατανοήσουμε το ότι η ελευθερία είναι από τη φύση της ένα τυραννικό τέρας, που θα πρέπει να εξημερωθεί.

Πάντως, όπως είχε πει και ο Michel Foucault, το κύριο πρόβλημα της εξουσίας δεν είναι του πώς να πεις όχι στην επιθυμία, αλλά του πώς να πεις ναι.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr