Γιατί ο Martin Scorsese τα έχει πάρει με το Netflix

H ιστορία επαναλαμβάνεται για τον Martin Scorsese. Ξεστόμισε μερικές άσχημες κουβέντες για κάτι και σκόρπισε διχόνοια, διενέξεις, θυμωμένες ερωταπαντήσεις και άπειρες δημοσιεύσεις στα social media που κάλλιστα θα μπορούσαν να χωριστούν σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα α λα #teamMarvel και #teamNolan. Πέτρα του σκανδάλου αποτέλεσε ένα editorial του σκηνοθέτη που δημοσιεύθηκε στο Harper's Bazaar που τιτλοφορείται Il Maestro. Federico Fellini and the lost magic of cinema.

Το κείμενο που από πολλούς χαρακτηρίστηκε ως "ποταμός πάθους", περιγράφει τα συμπεράσματά του για την τωρινή κατάσταση του κινηματογράφου μέσω μιας αναδρομής σε γεγονότα από το 1950 μέχρι και σήμερα. Ουσιαστικά, πρόκειται για μία αφήγηση της δικής του σχέσης με μερικές από τις πιο εμβληματικές ταινίες του Fellini, μέσα από την οποία επιστρέφει στο κεντρικό θέμα: Ο κινηματογράφος κατά τη γνώμη του αντιμετωπίζεται ως περιεχόμενο και όχι ως καλλιτεχνική έκφραση και γι᾽αυτό αναπολεί τις παλιές καλές ημέρες όταν η διαφορά μεταξύ κινηματογράφησης και κινηματογράφου ήταν πιο διακριτή. 

Ακολουθεί το πιο "αμφιλεγόμενο" κομμάτι του κειμένου του:

"Μέχρι πριν από 15 χρόνια, η λέξη 'περιεχόμενο' χρησιμοποιούνταν μόνο σε σοβαρές συζητήσεις για τον κινηματογράφο και σε σύγκριση με τη λέξη 'ύφος'. Ύστερα, σταδιακά, οι νέοι ιδιοκτήτες των νέων εταιρειών ξεκίνησαν να κυριαρχούν στο χώρο, η πλειοψηφία των οποίων ούτε ξέρει την ιστορία αυτού του είδους της τέχνης ούτε και ενδιαφέρεται για αυτή. To 'περιεχόμενο' μετατράπηκε σε μία λέξη εφαρμόσιμη σε οποιαδήποτε κινούμενη εικόνα: σε μία ταινία του David Lean, σε ένα βίντεο με ένα γατάκι, σε ένα διαφημιστικό του Super Bowl, σε ένα sequel ταινίας υπερηρώων, σε ένα επεισόδιο μιας σειράς.

Και τώρα συνδέεται, φυσικά, όχι στην εμπειρία της κινηματογραφικής αίθουσας, αλλά στην παρακολούθηση της ταινίας από το σπίτι σε μία από εκείνες τις πλατφόρμες streaming που τώρα έχουν αντικαταστήσει τους κινηματογράφους, ακριβώς όπως η Amazon τα καταστήματα. Από τη μία πλευρά, είναι καλό για τους δημιουργούς ταινιών, συμπεριλαμβανομένου εμού. Από την άλλη, ένα ζήτημα προέκυψε σύμφωνα με το οποίο όλα τα περιεχόμενα παρουσιάζονται στους θεατές ως ίσα, που μοιάζει δημοκρατικό μεν, αλλά δεν είναι. Αν ένας αλγόρυθμος που βασίζεται σε αυτά που έχεις ήδη δει προτείνει την επόμενη ταινία προς παρακολούθηση, και αυτές οι προτάσεις βασίζονται μόνο στο θέμα ή το είδος, τι σημαίνει αυτό για την τέχνη του κινηματογράφου;"

Ο 78χρονος Scorsese συνεχίζει προτείνοντας μία λύση, μία αλλαγή 'πρότυπο' στον τρόπο με τον οποίο οι πλατφόρμες streaming προσεγγίζουν τη διανομή: "Η επιμέλεια δεν είναι μη δημοκρατική ή ελιτίστικη [...] είναι μία πράξη γενναιοδωρίας - ένας τρόπος να μοιράζεσαι κάτι που αγάπησες και που σε ενέπνευσε", γράφει και καταλήγει λέγοντας πως "οι καλύτερες πλατφόρμες streaming, όπως οι Criterion Channel και MUBI βασίζονται στην επιμέλεια". 

Τι πραγματικά συμβαίνει μεταξύ Scorsese και Netflix

Καταρχάς, οι παραπάνω προτάσεις που χρησιμοποιήθηκαν από κάποιους για να στοιχειοθετήσουν την κόντρα τους, δεν αντιπροσωπεύουν την ουσία όσων ήθελε να εκφράσει o Scorsese. Το editorial του δεν είχε ως σκοπό να κατηγορήσει το Netflix ούτε ως παραγωγή ούτε ως διανομέα, άλλωστε θυμίζουμε ότι ο Scorsese το επέλεξε για την κυκλοφορία των ταινιών του The Irishman και Pretend It's a City σε διάστημα ενός χρόνου. Ο τρόπος με τον οποίο καταλήγει το κείμενο, είναι περισσότερο διαφωτιστικός σχετικά με το πραγματικό νόημά του. 

"Δε μπορούμε να βασιστούμε στη βιομηχανία του κινηματογράφου για να φροντίσει το σινεμά. Στην κινηματογραφική βιομηχανία, η οποία έχει μετατραπεί σε μαζική οπτική βιομηχανία διασκέδασης, η έμφαση έγκειται πάντα στη λέξη 'βιομηχανία' και η αξία μιας παραγωγής αποφασίζεται από το ποσό των χρημάτων που μπορεί να αποφέρει - με αυτήν την έννοια, ταινίες όπως τα Aurora, La strada και 2001 υπάρχουν μόνο για να συμπληρώσουν την κατηγορία του 'συγγραφικού σινεμά'".

Μετάφραση: Ο Scorsese δεν εννοεί ότι το Netflix σκοτώνει τη δημιουργικότητα στις ρίζες του, ούτε ότι αναγκάζει όσους δουλεύουν για αυτό να φτιάχνουν "άνοστες", μέτριες παραγωγές που ψυχαγωγούν αλλά δεν προσβάλλουν. Εμμέσως πλην σαφώς κατηγορεί το Netflix (τις υπηρεσίες streaming γενικά) ότι δε διαθέτουν ακαδημαϊκή προσέγγιση στο σινεμά και την ιστορία του και άρα αντιμετωπίζουν το περιεχόμενο ως στείροι συλλέκτες θεάσεων και κερδών. 

Μεταξύ μας, ο σκηνοθέτης δεν ανακάλυψε την Αμερική, λέει κάτι που ισχύει αν δούμε τα πράγματα από τη ρεαλιστική τους πλευρά. Ο χρήστης παρακολουθεί κάτι, οι συνήθειές του καταγράφονται, επεξεργάζονται και ο αλγόρυθμος προτείνει ανάλογα με αυτές πράγματα που ίσως τον ενδιαφέρουν. Αυτό δε σημαίνει ότι γίνεται με υποχθόνια κίνητρα ή ότι δε μπορεί να έχει καταπληκτικά αποτελέσματα. Θαυμάσιο παράδειγμα αποτελεί το Spotify που βάσει αλγόρυθμων διαπρέπει και εξελίσσεται διαρκώς. 

Ο ποιοτικότερος πρώτος τον λίθο βαλέτω

Αναφορικά με τα κινηματογραφικά και τηλεοπτικά προϊόντα, ενδεχομένως να είμαστε κάπως πιο "παμφάγοι" και η άμεση αντίδραση του Netflix να προτείνει και να προωθεί παραγωγές του μέχρι τελικής πτώσεως τείνει συχνά να θυμίζει πρακτικές πλύσης εγκεφάλου. Άρα ο Scorsese ουσιαστικά τα βάζει με τους αλγόρυθμους που μεταξύ άλλων μπορεί να του προτείνουν εμμονικά σειρές και προϊόντα που δε θέλει να παρακολουθήσει.

Επίσης, θέτει το ζήτημα του πόσο δίκαιο είναι μια παραγωγή βεληνεκούς Fellini, Kubrick, Godard, Bergman και σύγχρονων μεγάλων σκηνοθετών να βρίσκεται στην ίδια αρένα και να συναγωνίζεται επί ίσοις όροις με πιο αναλώσιμο 'περιεχόμενο'. Ποιος όμως θα μπορούσε να οριστεί ως υπεύθυνος ποιοτικού ελέγχου; Και πώς ακριβώς μπορεί να προστατευθεί το συλλογικό καλλιτεχνικό πνεύμα από την ωμή εμπορευματοποίηση που οδήγησε το σπουδαίο κινηματογράφο του Fellini και των ομοίων του σε αργό θάνατο; Επίσης, ποιος αποφασίζει ότι όντως ό,τι παράχθηκε μετά από αυτήν την εποχή, είναι ένα απλό προϊόν και όχι τέχνη;

Σαφέστατα, η πρόταση του Scorsese για την αντικατάσταση των αυτόματων αλγόρυθμων από μία εξατομικευμένη, ενδελεχή, ακαδημαϊκή παρουσίαση δεν είναι καθόλου παράλογη. Θα μπορούσε να εφαρμοστεί με δύο υποκατηγορίες που κατευθύνουν το χρήστη στην αριστερή πλευρά της οθόνης για ταινίες και σειρές και στη δεξιά για τον καλλιτεχνικό σινεμά. Θυμίζει λίγο την τακτική των παλιών βίντεο κλαμπ που χώριζαν τους διαδρόμους σε είδη ταινιών.

Παρόλα αυτά, φλερτάρει επικίνδυνα με μία πιο σνομπ αντιμετώπιση, ειδικά αν σκεφτούμε πως ζούμε σε μία κοινωνία φιλικά προσκείμενη προς την politically correct θεωρία, σε μία κοινωνία που αγωνίζεται σκληρά να αποτινάξει στερεότυπα, άνισες μεταχειρίσεις και διακρίσεις παντός είδους. Ανοίγει πόλεμο αντίστοιχο με αυτόν της εμπορικής και "έντεχνης" μουσικής και το μόνο που δε μας λείπει αυτή τη στιγμή εν καιρώ πανδημίας, είναι μία ακόμη δικαιολογία για να διχαστούμε εκ νέου. 

Στην περίπτωση που πράγματι -όπως υποστηρίζει ο 78χρονος σκηνοθέτης- ο κινηματογράφος αργοπεθαίνει και το Netflix, το Prime Video και οι λοιπές πλατφόρμες οφείλουν να λειτουργούν ως μουσεία και όχι ως μαγαζιά με σουβενίρ, ο ίδιος και οι συνάδελφοί του ως γεννήτριες ποιότητας είναι οι μοναδικοί που μπορούν να αποτρέψουν αυτήν την εξέλιξη. 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr