Hoaxes και θεωρίες συνωμοσίας, μία τακτική επιβίωσης

Ακούγεται αδιανόητο, σαν hoax, κι όμως η ευκολία με την οποία κάποιοι άνθρωποι ενστερνίζονται γελοίες θεωρίες (συνωμοσίας) ίσως να οφείλεται σε ένα... ζωώδες ένστικτο. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει μία επιστημονική μελέτη που έρχεται από τη Δανία και φέρει την υπογραφή των πολιτικών επιστημόνων Bang Petersen και Mathias Osmundsen, αλλά και του ανθρωπολόγου John Tooby.

Οι συνωμοσιολόγοι δεν είναι βλάκες

Γιατί, λοιπόν, οι άνθρωποι πιστεύουν σε πράγματα που είναι π-ρ-ο-φ-α-ν-ώ-ς αναληθή; Η απάντηση δεν είναι "γιατί είναι βλάκες" παρότι αυτό είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό, ούτε γιατί δεν έχουν κάνει καμία προσπάθεια να επιβεβαιώσουν ή διαψεύσουν τις πληροφορίες που τους σερβίρονται. Στην πραγματικότητα, όπως ισχυρίζονται σε αδρές γραμμές οι Δανοί επιστήμονες, αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι δεν κυνηγούν την αλήθεια αλλά ό,τι μπορεί να τους κρατήσει ενωμένους σε ομάδες. 

Karl Tapales / Getty Images

Τι συμβαίνει στο ζωικό βασίλειο και τι στον άνθρωπο

Όπως έχει δείξει η εξελικτική βιολογία, υπάρχουν κάποια ζώα που στέλνουν τα δικά τους "fake news" -υπό τη μορφή π.χ. φωνών και κρωξιμάτων- σε περιπτώσεις μίας διαμάχης ή ενός κινδύνου, έτσι ώστε να αποκτήσουν πλεονέκτημα σε σχέση με τον εχθρό τους. Αντίστοιχα, στον άνθρωπο, η διάδοση ψευδών πληροφοριών και η καθοδήγηση άλλων στο να τις πιστέψουν, μπορεί να παράγει συγκεκριμένα προνόμια για μία ομάδα.

Κάτι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι οι άνθρωποι, πάντα σύμφωνα με τη δανική μελέτη, ενστερνίζονται ψευδείς πληροφορίες όχι μόνο ασχέτως του μορφωτικού τους επιπέδου αλλά και ασχέτως του αν γνωρίζουν ότι η ομάδα στην οποία εισχωρούν έχει πιστεύω τα οποία βασίζονται στο ψέμα.

Πώς τα ψέματα γίνονται "αληθινά"

Οι ψεύτικες πληροφορίες, τα hoaxes και οι θεωρίες συνωμοσίας διαχέονται στον γενικό πληθυσμό μέσω της κινητοποίησης μίας ομάδας για διαμάχη, του συντονισμού της προσοχής των μελών της και την επίδειξη πιστότητας από τα μέλη προς την ομάδα.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, όταν κάποιος θέλει να κινητοποιήσει μία ομάδα προς έναν στόχο, αυτό που πρέπει να κάνει είναι να "ανακαλύψει" ότι τα μέλη της αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα και να το περιγράψει με έναν τρόπο όσο πιο γοητευτικό γίνεται. Μιας και η πραγματικότητα, όμως, σπάνια είναι ελκυστική από μόνη της, τα αποκυήματα της φαντασίας κάνουν την όποια απειλή να δείχνει μεγαλύτερη απ' ό,τι είναι. Διαδίδοντας πληροφορίες που δεν είναι απαραίτητα αληθινές, λοιπόν, μπορείς να συντονίσεις καλύτερα την προσοχή της ομάδας σου απέναντι σε έναν στόχο.

> Διάβασε ακόμα: Αδρενόχρωμα, ένα ναρκωτικό μεταξύ πραγματικότητας και μύθου

Στην περίπτωση της επίδειξης της πιστότητας από τα μέλη προς την ομάδα, κυριαρχεί η "λογική" του ότι ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να πιστέψει κάτι που είναι προφανώς αληθινό αλλά μόνο όσοι είναι πραγματικά πιστά μέλη μίας ομάδας κάτι το παντελώς ανήκουστο, ακόμα και αν δείχνει παράλογο. Θεωρίες συνωμοσίας όπως αυτή της QAnon αλλά και πολλών θρησκευτικών δογμάτων περιλαμβάνουν μία σειρά από πιστεύω τα οποία συγγενεύουν με την έννοια του αδιανόητου. 

Getty Images

Η πανανθρώπινη ανάγκη για "ανήκειν", λοιπόν, μπορεί ενίοτε να αποτελεί μία μηχανή παραγωγής παράλογα ψευδών ειδήσεων και θεωριών. Μάλιστα, είναι συχνό το φαινόμενο της υιοθέτησης από μία Α ομάδα μίας ψεύτικης ιδέας η οποία είναι η ακριβώς αντίθετη από αυτή μίας Β ομάδας. Κάτι το οποίο γεννάει όχι μόνο μία παράδοξη ιδέα αλλά και μία ακόμα σειρά από ιδέες σύμφωνα με τις οποίες η ομάδα Β είναι κακή, δαιμονική ή εχθρική και δεν μπορείς να μοιραστείς μαζί της κοινωνικές αξίες.

> Διάβασε ακόμα: Αναζητώντας τον Q στη θεωρία συνωμοσίας QAnon

Όλα για την ομάδα

Οι ψευδείς ειδήσεις, τα hoaxes και οι θεωρίες συνωμοσίας, συνεπώς, υπάρχουν και επιβιώνουν "κόντρα σε κάθε λογική" για κοινωνικούς λόγους και όχι για να δείξουν στο άτομο που τις ενστερνίζεται τον σωστό δρόμο που πρέπει να τραβήξει. Υπάρχουν για να το βοηθήσουν να επιδείξει την αφοσίωσή του σε μία ομάδα. Κι όσο πιο πολύ όλα αυτά βασίζονται σε μη επαληθεύσιμα, μυστικά ή φανταστικά δεδομένα, τόσο πιο πολύ όσοι τα καθοδηγούν μπορούν να χτίσουν πάνω τους μία θεωρία, ακόμα και την πιο ανυπόστατη, χωρίς τον φόβο του να καταρρεύσει. Σκοπός, λοιπόν, είναι η μεγέθυνση της ομάδας στην οποία το άτομο ανήκει και η μέσω αυτής φαντασιακή επιβίωσή του.

Από: Esquire IT

 

 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr