Η τηλεόραση στην εποχή των αντι-ηρώων

Στην τελευταία σκηνή του Station Eleven, της εξαιρετικής μετα-αποκαλυπτικής μίνι σειράς του HBO Max, οι δύο πρωταγωνιστές στέκονται μπροστά σε ένα τεράστιο διχαλωτό μονοπάτι στο δάσος. Μετά από ένα ταξίδι 20 χρόνων μαζί, στρέφονται ο ένας προς τον άλλον, αγκαλιάζονται και οδεύουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Όταν το διαβάζεις αυτό, μοιάζει κλισέ, αλλά στη μικρή οθόνη το αντιλαμβάνεσαι αλλιώς, ενώ παραδόξως ως εικόνα, οι εν λόγω πορείες περισσότερο μοιάζουν να συγκλίνουν παρά να διαχωρίζονται. Αυτό συμβαίνει επειδή το Station Eleven -όπως και πολλές άλλες ιστορίες- δεν ασχολείται με προβλέψιμα, χωρίς συγκρούσεις συμπεράσματα ούτε έχουν μηδενιστική πλοκή. Αντιθέτως, η περίπλοκη ειλικρίνεια αναδεικνύεται σε νέο τηλεοπτικό trend αναβαθμίζοντας και βελτιώνοντας άπειρα τη μικρή οθόνη σε σχέση με αυτό που είχαμε αποδεχτεί σχεδόν στωικά ότι μάλλον είναι.

Οι αντι-ήρωες δεν είναι καινούρια ιστορία

Επί δεκαετίες, κυριαρχούσαν στα τηλεοπτικά προγράμματα με κύρος, αλλά πρόσφατα, έχουμε εισέλθει σε μία περίοδο αξιοσημείωτης, συναρπαστικής επανεφεύρεσης. Οι δημιουργοί αποφεύγουν τη μανιέρα του εγωκεντρικού πρωταγωνιστή διότι στοχεύουν σε ένα διαφορετικό είδος σοβαρότητας. Όπως κάθε φαινομενικά αστραπιαία στροφή 360 μοιρών, η εν λόγω τάση υποβόσκει εδώ και πολύ καιρό.

Ο πολιτισμός - τηλεόραση, κινηματογράφος, μουσική, λογοτεχνία - ανταποκρίνεται πάντα στις συνθήκες που τον περιβάλλουν. Υπάρχουν οι προφανείς αλλαγές, όπως η νόσος Covid που ενσωματώθηκε θέλοντας και μη σε τηλεοπτικές σεζόν, ή, όπως συνέβη πριν από 21 χρόνια, το γρήγορο μοντάζ στον κινηματογράφο και την τηλεόραση μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Σταδιακές αλλαγές δεν έπαψαν ποτέ να συντελούνται: Η καυστική σάτιρα, εμπνευσμένη εν μέρει από ένα βεβαρημένο πολιτικό τοπίο και έναν ατελείωτο πόλεμο στη Μέση Ανατολή στη δεκαετία του 2000, αντικατέστησε την κωμωδία που συνοδευόταν από δυνατά γέλια και ατάκες στις δεκαετίες του '80-'90.

>Διάβασε ακόμη: Η ολική επαναφορά των δημιουργών στην ελληνική τηλεόραση

Το κλίμα, γεμάτο κυνισμό, φόβους για ύφεση και ανησυχία στην Ουάσινγκτον, ήταν η τέλεια επωδός για την εποχή των αντι-ηρώων. Χωρίς να μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα από την αλλαγή του αιώνα, οι μέχρι πρότινος πρωταγωνιστές των προηγούμενων δεκαετιών παραγκωνίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από πρωταγωνιστές που ξαφνικά έμοιαζαν πολύ με κακοποιούς.

 

Στο κεφάλαιο αυτό πρωτοστάτησαν τα The Sopranos και Sex and the City που έκαναν το ντεμπούτο τους λίγο πριν από το τέλος της δεκαετίας του '90. Για τα 20 χρόνια που ακολούθησαν, κατακλυζόμασταν από ιδιοτελείς φιγούρες που θόλωναν τα όρια μεταξύ ηθικής δικαιοσύνης και προσωπικού κέρδους.

Η αμφισημία του Tony Soprano και της Carrie Bradshaw -είτε μας άρεσαν είτε όχι- έκαναν την τηλεοπτική συζήτηση διασκεδαστική. Εισήγαγαν επίσης μία σειρά από άλλες αμφισβητήσιμες φιγούρες, όπως ο Omar Little του The Wire, ο Don Draper του Mad Men, ο Walter White του Breaking Bad και ο Dexter Morgan του Dexter. Δέκα χρόνια αργότερα, η Selina Meyer του Veep, το ζεύγος Jennings του The Americans και ο Kenny Powers του Eastbound and Down προστέθηκαν στο πλήθος.

> Διάβασε ακόμη: Ώρα να δώσουμε στο Ozark την αναγνώριση που του αξίζει

Είτε τους αγαπούσαμε είτε τους μισούσαμε, είτε μας άρεσε να τους μισούμε, ήταν διασκεδαστικοί. Με τη σειρά τους, αυτοί οι χαρακτήρες και οι δημιουργοί τους δημιούργησαν μερικές από τις πιο αξιομνημόνευτες, συχνά απαίσιες τηλεοπτικές στιγμές της δεκαετίας του 2000. Στο House of Cards, ο Frank Underwood έσπρωξε μια γυναίκα στις ράγες του τρένου. Η μόνιμη κακιά του Game of Thrones, η Cersei Lannister, ανατίναξε μια ολόκληρη εκκλησία γεμάτη κόσμο. Ο Jax Teller, στο Sons of Anarchy, πυροβόλησε κυριολεκτικά τη μητέρα του στο πίσω μέρος του κεφαλιού της. Εκείνες οι σκηνές καθόρισαν το τοπίο της ποπ κουλτούρας και, σε κάποιο βαθμό, τους υποστηρίξαμε όλους.

Αντι-ήρωες ή τοξικές προσωπικοτήτες;

Παραταύτα, στον απόηχο της θητείας Obama, η ελπίδα άρχισε να ξεθωριάζει, βιώσαμε μεταξύ άλλων την οδυνηρά αντιπαθητική αναμέτρηση της Hillary Clinton και του Donald Trump, και όλα έμοιαζαν να πηγαίνουν κατά διαόλου. Λάσπη καθημερινά στις ειδήσεις, πρωτοφανής πρόσβαση στις πληροφορίες, ζοφερές πολιτικές εξελίξεις -οι οποίες οδήγησαν στο χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα- και ως κερασάκι στην τούρτα ένας απολογισμός κοινωνικής δικαιοσύνης ως απάντηση σε δεκαετίες πραγματικά σκάρτης συμπεριφοράς.

> Διάβασε ακόμη: Οι πιο πολυαναμενόμενες σειρές του 2022

Ολοένα και περισσότερο, η κατάδυση στο σύμπαν αυτών των σκοτεινών χαρακτήρων έμοιαζε με κοπιαστική δουλειά κάθε βράδυ. Όταν γυναίκες, ντυμένες ως υπηρέτριες, εμπνευσμένες από την αρχική σεζόν του The Handmaid's Tale, εμφανίστηκαν για να διαμαρτυρηθούν για έναν υποψήφιο για το Ανώτατο Δικαστήριο, τότε ήταν η στιγμή που η ζυγαριά έγειρε εμφανώς από την ψυχαγωγία προς την κατεύθυνση του τρόμου.

Αυτή η τάση προς την πραγματικότητα και τα σκληρά κερδισμένα μαθήματα συνεχίστηκε. Οι σεναριογράφοι επιτρέπουν στους χαρακτήρες τους να μάθουν να λειτουργούν έξω από τα δικά τους συμφέροντα, να στέκονται στο ύψος των περιστάσεων και να αποκτούν προοπτική. Το ωραίο σε αυτήν την τακτική είναι ότι, όπως και στη ζωή, η πρόοδός τους ως άνθρωποι ούτε σώζει τον κόσμο ούτε προκαλεί ευρεία απόγνωση. Για παράδειγμα, για ένα μεγάλο μέρος της πρώτης σεζόν του Ted Lasso, οι κριτικοί παραπονέθηκαν ότι ο πρωταγωνιστής Sudeikis ήταν υπερβολικά αισιόδοξος για τον κόσμο μας, σε σημείο που να μοιάζει εξωπραγματικός.

Άλλοι έφτασαν στο σημείο να παρομοιάσουν τη χαρούμενη διάθεσή του με συγκεκαλυμμένη τοξική αρρενωπότητα. Στην πραγματικότητα είναι ένας κάπως ελαττωματικός άνθρωπος που κρύβεται πίσω από τα αστεία του μέχρι να μπορέσει να πάει σπίτι του και εκεί μόνος του πια να παραδοθεί στην κατάθλιψή του. Στη δεύτερη πια σεζόν τον βλέπουμε να αρχίζει να αντιμετωπίζει αυτό το σκοτάδι.

>Διάβασε ακόμη: Σκοτεινός καπιταλισμός, το απόλυτο τηλεοπτικό trend του 2021

Για άλλες σειρές, όπως το Squid Game ή το WandaVision ή το Mare of Easttown, αυτή η εξέλιξη εξελίσσεται πιο γρήγορα. Η πρώτη, η ανεξέλεγκτη κορεατική επιτυχία του Netflix το 2021, τοποθετεί τους ήρωές της στις πιο δύσκολες συνθήκες, όπου το μόνο πράγμα που τους κρατάει ζωντανούς είναι τα δικά τους εγωιστικά συμφέροντα. Όμως, καθώς η σειρά εξελίσσεται κατά τη διάρκεια των 9 επεισοδίων της, καταπιάνεται με την ιδέα ότι ακόμα και σε ένα καταπιεστικό σύστημα που βασίζεται στο ότι 455 άνθρωποι πρέπει να πεθάνουν για να κερδίσει ένας, οι άνθρωποι μπορούν ακόμα να επιλέξουν την τιμή και την καλοσύνη, ακόμα κι αν αυτό τους κοστίσει τη ζωή τους.

Το WandaVision από την άλλη, βοήθησε στην αναβίωση του μεγαλείου του σύμπαντος των υπερηρώων. Μετά από μια δεκαετία μεγάλων εκρήξεων, σκανδάλων, θανάτων και ακόμη λιγότερων συνεπειών, η σειρά επέτρεψε στους θεατές να δουν έναν χαρακτήρα στην πιο αληθινή, γήινη εκδοχή του.

>Διάβασε ακόμη: H ανάπλαση της ελληνικής μυθοπλασίας

Το πιο ευάλωτο πράγμα σε έναν υπερήρωα είναι η ανθρωπιά του, και το πρώτο άνοιγμα της Disney+ προς τη μεριά της Marvel μας επέτρεψε να ακολουθήσουμε τη Wanda Maximoff μέσα από τη διόρθωση των δικών της λαθών, που είχε διαπράξει στη δίνη της θλίψης. Το Mare, που διαφημίστηκε ως μια σειρά για μία φρικτή δολοφονία, ήταν στην πραγματικότητα ένας προβληματισμός για την ακανθώδη -ένα βήμα μπροστά, δύο βήματα πίσω- πορεία μίας γυναίκας προς τη συγχώρεση του εαυτού της.

Ίσως η πιο αδιαμφισβήτητη αναπαράσταση αυτής της εξέλιξης ήρθε όταν ο Dexter: New Blood, το περίφημοο reboot του Dexter που έκανε πρεμιέρα πέρυσι, κυριολεκτικά σκότωσε έναν από τους αντιήρωες που καθόρισαν περισσότερο τη δεκαετία του 2000. Μιλώντας για το χαρακτήρα που υποδύηθηκε και που αποτελείωσε τον κοινωνιοπαθή πατέρα του, ο πρωταγωνιστής της σειράς Jack Alcott δήλωσε στο Esquire: "Ο Harrison έχει σίγουρα μια εκδοχή του Dark Passenger [ο όρος του Dexter για τις δολοφονικές του παρορμήσεις]. Αλλά αν ο Dexter είναι στη θέση του συνεπιβάτη, τότε ο Harrison είναι στην τρίτη σειρά και μπορεί να το δει στον καθρέφτη του". 

> Διάβασε ακόμη: Γιατί όλοι έχουν πάθει ψύχωση με το Succession

Αυτό μας φέρνει πίσω στο Station Eleven, του οποίου το φινάλε προβλήθηκε στις αρχές του έτους. Μέχρι να βρεθούν οι κύριοι χαρακτήρες, η Kirsten και ο Jeevan, σε αυτή τη διασταύρωση, το έργο τους έχει ολοκληρωθεί. Μαζί, οι κάποτε άγνωστοι δημιούργησαν μια ζωή ο ένας με τον άλλον, μέχρι που οι περιστάσεις τους τράβηξαν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Αυτό που κάποτε μπορεί να χρησίμευε ως σχήμα λόγου αντιπροσωπεύοντας το δυαδικό σύστημα του καλού και του κακού ήταν πλέον απλώς μία επιλογή κατεύθυνσης. 

Εν ολίγοις, δε θα μάθουμε ποτέ αν είναι η κοινωνία που αλλάζει την τέχνη ή η τέχνη που αλλάζει την κοινωνία, όμως αυτός ο νέος τρόπος αφήγησης είναι σίγουρα πιο συνειδητοποιημένος για το πού βρισκόμαστε ως πολιτισμός το 2022.

Το σκοτάδι της ζωής εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά αποκαλείται με το όνομά του, και η ελπίδα λειαίνει τις υπάρχουσες αιχμηρές γωνίες. Πάντα θα υπάρχει χώρος για περιττές και μη αιματοχυσίες και την καταδίκη στην τηλεόραση (βλέπε: Yellowjackets του Showtime). Ωστόσο, είμαστε μάλλον πιο έτοιμοι από ποτέ για την ενδοσκόπηση ενός χαρακτήρα και σε δεύτερη ανάγνωση για τον κανόνα που θέλει το ταξίδι να είναι πιο σημαντικό από τον προορισμό μας. 

 

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

 

 

 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr