Η δύσκολη επιστροφή στην κανονικότητα

Εκτός από την οικονομία, η καραντίνα άφησε αποτύπωμα και στην ψυχολογίας μας. Ποιοι κίνδυνοι απειλούν την ψυχική μας υγεία στην post COVID-19 εποχή;

Στο Κουκάκι χθες τα μαγαζιά ήταν γεμάτα. Τα παιδιά που δουλεύουν service προσπαθούσαν να προλάβουν τη μία παραγγελία μετά την άλλη. Εκτός από τα γνωστά-άγνωστα στέκια που σχεδόν πάντα ήταν γεμάτα στην προ κορονοϊού εποχή, ήταν εντυπωσιακό να βλέπει κανείς μαγαζιά που συνήθως κυνηγούν τους πελάτες με το τουφέκι να προσπαθούν να στριμώξουν τη μία παρέα μετά την άλλη σε κάποιον πάγκο. Η καραντίνα αποτελεί (προς το παρόν) παρελθόν, η κανονικότητα δείχνει να επέστρεψε και αυτή είναι μία ευκαιρία να το γιορτάσουμε - κρατώντας ιδανικά και τις απαραίτητες αποστάσεις.

Η ανθρωπογεωγραφία της γειτονιάς που έχει γίνει συνώνυμο του AirBnB τα τελευταία χρόνια παρουσίαζε χθες τρομερό ενδιαφέρον: Ζευγαράκια κάτω των 30 σε ρομαντικά ενσταντανέ που καθ’ όλη τη διάρκεια της καραντίνας δεν είχαν βρεθεί όσο θα ήθελαν, ομάδες ηλικιωμένων που μπορούσαν να αράξουν ξανά στο αγαπημένο τους τραπέζι, αντροπαρέες που κατάφεραν να μαζευτούν όλοι μαζί για μπύρες μετά από περίπου εξήντα μέρες, μαμάδες με μωρά, κορίτσια του λυκείου στα σκαλάκια πολυκατοικιών, εργένηδες σε αναζήτηση κάποιας (επιτέλους) νέας περιπέτειας. Φυσικά, αυτή είναι η μία πλευρά της επιστροφής στην κανονικότητα. Η ευχάριστη πλευρά.

Για κάθε άνθρωπο που καταφέρνει να δει αισιόδοξα την επόμενη μέρα, υπάρχει κάποιος άλλος που νιώθει κουρασμένος ψυχολογικά. Άλλοτε δικαιολογημένα και άλλοτε χωρίς να αντιλαμβάνεται ακριβώς το γιατί. Πώς βιώνουν άραγε την επιστροφή στην κανονικότητα γιατροί και νοσηλευτές που εδώ και μήνες παλεύουν με τον COVID-19; Τι συμβαίνει με τους εργαζόμενους των super maket που ήταν οι "δικοί μας" άνθρωποι την περίοδο της καραντίνας; Πότε θα μπορέσουν τα παιδιά των δημοτικών να παίξουν ξανά ελεύθερα στα προαύλια των σχολείων χωρίς περιορισμούς; Μπορούν άραγε οι ευπαθείς ομάδες να ζήσουν φυσιολογικά ή ο φόβος να μην κολλήσουν κατά τη διάρκεια της έξαρσης έχει μετατραπεί σε μόνιμο ψυχικό τραύμα;

Το μετατραυματικό σοκ

Περίπου 2,6 δισ. άνθρωποι (σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού) βρέθηκαν σε καραντίνα

Κατά τη διάρκεια της καραντίνας, το ελληνικό κράτος παρείχε ψυχολογική υποστήριξη στους πολίτες είτε μέσω τυποποιημένων συμβουλών είτε μέσα από μία τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης. Το μεγάλο ερώτημα για την ψυχική υγεία όμως παραμένει το εξής: "Και τώρα τι κάνουμε;". Στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 η Γαλλία είχε προσεγγίσει με πρωτοποριακό τρόπο το ζήτημα των τρομοκρατικών επιθέσεων. Εκτός από την αποκατάσταση της σωματικής υγείας των θυμάτων, είχε στελεχωθεί μία ειδική ομάδα για να φροντίζει την ψυχική υγεία όλων όσων ήταν παρόντες στο συμβάν. Ο στόχος της Cellule d'Urgence Médico-Psychologique, πιο γνωστή ως CUMPS, είναι να θεραπεύει τα ψυχικά τραύματα των άτυχων θυμάτων.

Τι σχέση όμως έχει μία καραντίνα 60 ημερών με μία τρομοκρατική ενέργεια; Επί της ουσίας καμία. Σε περίπτωση, όμως, που ακόμα δεν το έχουμε καταλάβει οι επιπτώσεις αυτής της καραντίνας θα είναι τεράστιες - σε εργασιακό, οικονομικό αλλά και ψυχολογικό επίπεδο. Σύμφωνα με την καθηγήτρια Elke Van Hoof του Πανεπιστημίου Vrije των Βρυξελλών, η πανδημία αποτέλεσε το μεγαλύτερο ψυχολογικό πείραμα όλων των εποχών. Περίπου 2,6 δισ. άνθρωποι (σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού) βρέθηκαν σε καραντίνα. Κανείς, δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Τουλάχιστον, όχι ακόμα.

Ήδη από τον Φεβρουάριο, το εξειδικευμένο The Lancet είχε δημοσιεύσει μία σειρά ερευνών που καταπιάνονταν με τις επιπτώσεις που έχει η καραντίνα λόγω μολυσματικών ασθενειών στους ανθρώπους. Τα δεδομένα που είχαμε στα χέρια μας είχαν να κάνουν με τον SARS, τον MERS και τον Ebola. Τρομερά επικίνδυνους ιούς, δηλαδή, που όμως δεν είχα σε καμία περίπτωση την τόσο ταχεία και τόσο ευρεία διάδοση του νέου κορονοϊού.

Ο φόβος της αρρώστιας, ο φόβος για τους δικούς σου ανθρώπους, η συνεχής έκθεση σε αρνητικές ειδήσεις, η εργασιακή ανασφάλεια και η μοιραία οικονομική κρίση αλλά και ο ίδιος ο εγκλεισμός δημιουργούν στις περιπτώσεις των επιδημιών ένα πραγματικά εκρηκτικό πακέτο. Επίσης, έρευνες έχουν δείξει πως όσοι είναι γονείς έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν αγχωτική διαταραχή κάτω από αυτές τις συνθήκες.

Στις προηγούμενες επιδημίες, το 10% του ιατρικού προσωπικού παρουσίασε έντονα συμπτώματα κατάθλιψης ή και αδυναμίας προσέλευσης στη δουλειά λόγω φόβου ακόμα και τρία χρόνια μετά.

Η επόμενη μέρα δεν είναι εύκολη. Το αίσθημα του φόβου ότι ο εγκλεισμός ίσως επιστρέψει αλλά και η αδυναμία να χωνέψει κανείς ότι αν τηρεί τα απαραίτητα μέτρα προστασίας διατρέχει από μικρό έως ελάχιστο κίνδυνο δε βοηθούν σε καμία περίπτωση. Μάλιστα, η συσσωρευμένη θλίψη, το άγχος αλλά και οι φοβίες καιροφυλακτούν ή μάλλον είναι έτοιμες να ξεπεταχτούν στην πρώτη ευκαιρία. Στις προηγούμενες επιδημίες, το 10% του ιατρικού προσωπικού που βρέθηκε στη μάχη απέναντί τους παρουσίασε έντονα συμπτώματα κατάθλιψης ή και αδυναμίας προσέλευσης στη δουλειά λόγω φόβου ακόμα και τρία χρόνια μετά.

Η ζωή πάντα βρίσκει τρόπους

Οι καθημερινές δυσκολίες στη δουλειά (αποστάσεις στα γραφεία, μάσκες επί 8 ώρες στα καταστήματα, αναγκαστική τηλεργασία) είναι λεπτομέρειες μπροστά στου ψυχολογικό αποτύπωμα που αφήνει -ή μπορεί να αφήσει- ο κορονοϊός. Εκτός από τη σωματική οφείλουμε όλοι να προστατέψουμε και την ψυχική μας υγεία.

Ο δικό μας ρόλος είναι να μην αδιαφορήσουμε απέναντι στα όποια πιθανά συμπτώματα, όπως αντίστοιχα στην πρώτη ένδειξη γρίπης θα μπούμε σε εθελοντική καραντίνα, έτσι και στην πρώτη ένδειξη κατάθλιψη πρέπει να επισκεφτούμε τον ειδικό. Φυσικά, κάπου εδώ έρχονται και οι ευθύνες των αρχών, οι οποίες καλό θα ήταν να σκύψουν πάνω σε αυτόν τον κίνδυνο και να ενημερώσουν τους πολίτες για τι μπορούν να κάνουν.

Σαν να ξέχασες κατά την περίοδο του εγκλεισμού τι πάει να πει τελικά χαρά: Μία χειραψία, ένα χαμόγελο, μία ζεστή αγκαλιά που δε θα περιορίζονται πια από την καταραμένη οθόνη.

Διότι, κατά παράφραση της γνωστής επιτυχίας του Δημήτρη Μητροπάνου, μπορεί πολύ συχνά να μην καταλαβαίνουμε τι λένε τα κομπιούτερ και οι αριθμοί (σ.σ: οι στατιστικές), σίγουρα όμως αντιλαμβανόμαστε όταν κάτι δεν πάει καλά. Γιατί, τελικά, η μεγάλη παγίδα της δύσκολης επιστροφής στην κανονικότητα κρύβεται στο να θες να χαρείς πραγματικά -όπως οι άλλοι γύρω σου- και να μην μπορείς πια.

Σαν να ξέχασες κατά την περίοδο του εγκλεισμού τι πάει να πει χαρά: Μία χειραψία, ένα χαμόγελο, μία ζεστή αγκαλιά που δε θα περιορίζονται πια από την καταραμένη οθόνη, που θα έχουν σάρκα και οστά, ζεστό αίμα και όχι παγωμένες ψηφιακές ακολουθίες από 0 και 1.

φωτογραφίες Getty Images

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr